Dişlere Yakından Bakış; Diş yapısını anlamak hastalıklarında anlamak açısından önemlidir. Dişler, mine, dentin ve pulpa olmak üzere üç ana tabakadan oluşur. Mine, dişin dış tabakasıdır ve oldukça sert bir yapıya sahiptir. Dentin, mine tabakasının altında bulunur ve mineye göre daha yumuşaktır. Pulpa ise dişin içinde bulunan sinir ve kan damarlarını içeren hassas bir doku tabakasıdır.
Dişlere Yakından Bakış
Mine Tabakasının Yapısı
Mine, dişin en dışında yer alan sert ve beyaz renkteki tabakadır. Mineralize olmuş bir dokudur ve vücuttaki en sert dokulardan biri olarak kabul edilir. Mine tabakasının yaklaşık %96’sı mineral kristallerinden oluşur. En yaygın mineral kristalleri hidroksiapatit adı verilen kalsiyum ve fosfat bileşikleridir.
Mine, mikroskop altında incelendiğinde birçok küçük prizmatik yapı olan mine tüberkülleri veya mine kristalleri adı verilen yapılar içerir. Bu mine tüberkülleri, mine tabakasını güçlendiren ve dayanıklılığını sağlayan minerallerle doludur. Mine tüberküllerinin yapısı, dişin görünen yüzeyini oluşturur ve mine tabakasının pürüzsüz bir yapıya sahip olmasını sağlar.
Mine Tabakasının İşlevi:
Mine tabakası, dişin dışını kaplayarak dişin korunmasında önemli bir rol oynar. İşte mine tabakasının başlıca işlevleri:
- Dişin Korunması: Mine, dişin hassas iç dokularını (dentin ve pulpa) dış etkenlerden korur. Mine tabakası, dişe gelebilecek fiziksel ve kimyasal tahrişlere karşı bir bariyer oluşturur.
- Aşınmalara Dayanıklılık: Mine, günlük aktiviteler sırasında dişlere uygulanan basınç, çiğneme ve diş fırçalama gibi kuvvetlere dayanıklılık sağlar. Bu sayede dişlerin aşınmasını ve yıpranmasını önler.
- İzolasyon: Mine tabakası, dişe gelen sıcaklık, soğukluk veya tatlılık gibi dış uyaranların dişin iç dokularına iletilmesini engeller. Böylece, dişlerde meydana gelebilecek hassasiyetin önlenmesine yardımcı olur.
Dentin Tabakasının Yapısı
Dentin, dişin mine tabakasının altında bulunan ve mine ile pulpa arasında yer alan bir doku tabakasıdır. Dentin, mineye göre daha yumuşak ve elastik bir yapıya sahiptir. Dentin, kollajen lifleri ve hücrelerini içeren dentin tübüllerinden oluşur. İşte dentin tabakasının ana bileşenleri:
- Kollajen Lifleri: Dentin, mineye kıyasla daha fazla kollajen lifi içerir. Kollajen lifleri, dentin tabakasının dayanıklılığını artırır ve elastik özellikler sağlar. Bu lifler, dentinin esnekliğini korumasına ve dişe gelen basınç ve çiğneme kuvvetlerine karşı direnç göstermesine yardımcı olur.
- Dentin Tübüller: Dentin tabakası, içerisinde birçok mikroskobik kanal veya tüp olan dentin tübülleriyle doludur. Bu tübüller, dişin mine tabakasından başlayarak pulpa boşluğuna kadar uzanır. Dentin tübülleri, dentin içindeki sıvı akışını sağlayan ve dişin iç yapısının hassaslığını kontrol eden sinir uçlarını içerir.
Dentin Tabakasının İşlevi:
Dentin, dişin mine tabakasının altında bulunarak dişin korunmasında ve sağlıklı işlevlerin sürdürülmesinde önemli bir rol oynar. İşte dentin tabakasının başlıca işlevleri:
- Dişin Desteklenmesi: Dentin, mine tabakasının altında yer aldığı için dişe dayanıklılık ve destek sağlar. Dentin, mine tabakasının aşınmasına karşı bir tampon görevi görerek dişin mekanik streslere karşı korunmasını sağlar.
- Duyu İletimi: Dentin tübülleri, dişteki sıvı akışı yoluyla dış uyaranların (sıcaklık, soğukluk, basınç, tatlılık vb.) dişin iç dokularına iletilmesini sağlar. Bu nedenle, dentin, dişin içindeki sinir uçlarına gelen uyarıları ileterek diş hassasiyetinin oluşmasına neden olabilir.
- Pulpa Korunması: Dentin, pulpa boşluğunu çevreleyen bir bariyer görevi görür. Dentin tabakası, pulpa dokusunun dış etkenlere maruz kalmadan korunmasına yardımcı olur.
Sement Tabakasının Yapısı
Sement, dişin kök yüzeyini kaplayan ve dişin çene kemiği ile bağlantısını sağlayan bir doku tabakasıdır. Sement, mine ve dentin tabakaları arasında bulunan ve dişin kök bölümünü koruyan bir yapıdır. Sement, mine ve dentin gibi mineralize olmuş bir dokudur, ancak mine ve dentin tabakalarından farklıdır. Sementin yapısı şu bileşenleri içerir:
- Kollajen Lifleri: Sement, mine ve dentinde olduğu gibi kollajen liflerini içerir. Kollajen lifleri, sementin esnekliğini ve dayanıklılığını artırır.
- Sementositler: Sement hücreleri olan sementositler, sementin içerisinde bulunan canlı hücrelerdir. Sementositler, sementin yapısını korur ve onarım süreçlerine katkıda bulunurlar.
Sementin İşlevi:
Sement, diş kökünü çevreleyen ve dişi çene kemiğine bağlayan bir yapı olarak önemli bir rol oynar. İşte sement tabakasının başlıca işlevleri:
- Kökün Desteklenmesi: Sement, dişin kök yüzeyini kaplayarak dişin çene kemiği ile bağlantısını sağlar. Bu sayede dişin sağlam bir şekilde çene kemiğine tutunmasını ve stabil olmasını sağlar.
- Kök Yüzeyinin Korunması: Sement, dişin kök yüzeyini korur ve çevresel etkilere karşı bir bariyer oluşturur. Sement, dişin kökünün aşınmasını, çizilmesini ve diğer zararları önler.
- Dişin Rezinifikasyonu: Sement, diş kökünde yeniden mineralizasyon süreçlerine katkıda bulunabilir. Bu süreçte, sement dokusu çeşitli faktörlerin etkisiyle mineral içeriğini yenileyebilir ve diş kökünün sağlığını koruyabilir.
Pulpanın Yapısı
Pulpa dişin en iç kısmında yer alan dişin canlılığını sağlayan yapıdır. Organik yapıdan oluşur. Damar ve sinir paketlerinden oluşan bir yapıdır. Dişin basınç, soğuk ve sıcak gibi duyuları hissetmesini sağlar. kısacası dişin canlılığını sağlar.
Pulpanın İşlevi:
Pulpa dişin en iç kısmında yer alan ve dişe canlılığını veren dokudur. İşlevleri kısaca
- Periodontal ligament aralığındaki sinirlerle birlikte basın duygusunun hissedilmesini sağlar. Buda dişlerimize gelen akut veya kronik travmaların fark edilmesini sağlar.
- İçerdiği damar paketleri ile dişin kan dolaşımını sağlar. Dişleri temelde onarılmayan yapılar olarak kabul etsek bile, pulpanın temel amacı dişlerin onarılmasıdır. Lakin bu kapasite oldukca düşük ve sadece dentin onarımı ile kısıtlıdır.
- Dişlerin içindeki termal reseptörler sayesinde sıcak ve soğuğu algılayarak dişlerin hasar görmesini engeller.
