Tam 20 yaş dişlerinin sürmeye başladığı dönemde tel tedavisi görmüş ya da görmemiş herkeste alt keser dişlerde çarpıklaşma eğilimi görülür. Ancak ortodontik tedavi ne kadar etken yaşta yapılırsa o kadar kalıcı olur. Şeffaf plak veya diş teli tedavisi sonrası sabit koruyucu tel yoksa dişler çarpıklaşabilir. Ya da tedavi görmemiş birinin dişlerindeki çarpıklık miktarı artabilir. Bu nedenle 20 yaş dişlerinin kötü bir ünü vardır.

Peki 20 yaş dişleri gerçekten bu durumdan sorumlu mu yoksa bu sadece bir tesadüf mü? Bu konuda çok sayıda araştırma yapılmış ve yapılmaya devam ediyor. Araştırmaların sonuçlarına göre 20 yaş dişlerinin sürerken ön dişlere uyguladığı kuvvet dişlerin çarpıklaşması için yeterli büyüklükte değil. Yani 20 yaş dişleri tek başına ön dişlerimizde çarpıklık oluşmasına neden olamaz. Başka araştırmalarda da ön dişlerdeki kuvveti ölçen sensörler konulmuş, 20 yaş dişleri varken de yokken de ön dişlerdeki kuvvetin benzer olduğunu bulmuşlardır.

Bunun dışında tel tedavisi görmüş çocukların tedavi sonrası dişlerindeki bozulmaları incelemişler ve 20 yaş dişi olanlar, olup çekilenler ve hiç olmayanlar arasında fark olmadığını görmüşler.  Yani 20 yaş dişlerinin tel tedavisi sonrası bozulmaya neden olduğuna dair kanıt yoktur.

Yine de alt ön  dişler özellikle 18-19 yaşları arasında çarpıklşma eğilimi göstermeye devam ediyor. Sorumlu 20 yaş dişleri değilse nedir? Biz ortodontistler bu çarpıklaşmada birden çok faktörün etkili olduğuna inanırız.

Birincisi yaşla birlikte dişlerin çiğneme yüzeylerinde oluşan aşınmalardır. Bu aşınma nedeniyle kapanış derinleşir. Üst ön dişlerin alt ön dişleri örtme miktarı artar. Bu nedenle üst ön dişlerin arka yüzleri alt dişleri dile doğru iter.

İkinci sebep bizim rezidüel büyüme olarak isimlendirdiğimiz 20 yaşının başlarına kadar alt çene büyümesinin devam edebilmesi durumudur. Alt çenede bu şekilde hafif bir büyüme görülürse yine üst ön dişler alt ön dişleri dile doğru iter. Bu da önceden düzgün olan dişlerde çarpıklaşmaya neden olur.

Bu kuvvetlere eklenen çiğneme kuvvetleri ve yer çekimi kuvvetlerinden de bahsedebiliriz. Dişlerimizin kapanış düzlemi aşağı doğu eğimlidir. Bu nedenle çiğneme sırasında uyguladığımız kuvvetin öne doğru bir bileşeni olacaktır. Her çiğnemede dişler öne doğru itilecektir. Yer çekiminin de yine aynı yönlü bir bileşeni olacaktır. Tüm bu etkenler birleştiğinde zamanla alt ön dişlerde çarpıklaşma görülmesi normaldir.

Peki dişlerin düzgün kalmasını sağlamak için ne yapılmalı? Daha önceki yazımda 20 yaş dişlerinin çekimi için çok sayıda nedenden bahsetmiştim (tüm 20 yaş dişleri çekilmeli mi?) Ama dişlerin düzgün kalmasını sağlamak bu nedenlerden biri değildir. Araştırmalar sabit pekiştirme tellerinin dişlerin düzgün kalmasını sağlamak için en etkili yöntem olduğunu söylüyor.  Yani pekiştirme tellerimiz kalabildiği kadar uzun kalmalı. Vücudumuzda yaşlandıkça sarkma veya kırışıklık görülmeyen bir bölge söyleyebilir misiniz? Tüm vücudumuz gibi dişlerimiz de yaşlanıyor. Korunma yöntemi ise vücudun diğer bölgelerine göre çok daha basit: İp gibi incecik bir tel…